Groene oase in Riebeeckkwartier: buurtmoestuin als plek voor verbinding

Tussen de flats van het Hilversumse Van Riebeeckkwartier ligt een bijzonder plekje: de buurtmoestuin aan het Elsplein. Wat ooit een betegeld plein was, is nu een levendige tuin vol groenten, bloemen, kruiden en verhalen. Hier komen buren van allerlei achtergronden samen om te tuinieren, te praten en verhalen te delen. ‘Je merkt dat de tuin mensen aan elkaar verbindt,’ zegt coördinator Sanne Steen.

Sanne: ‘Onkruid wieden, vingers in de aarde. Voor sommige mensen gaat het om het sociale. Dat je even een kopje koffie op de moestuin drinkt, even langsgaan en kletsen.’

Met je handen in de aarde

Sanne woont samen met haar vriend op vierhoog aan dit plein. Als geschiedkundige en promovenda aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam brengt ze veel tijd achter haar laptop door. ‘Dan is het fijn om even mijn hoofd leeg te maken in de tuin. Daar benut ik mijn pauze vaak voor. Met je handen in de aarde, even buiten zijn, heerlijk.’

Van elkaar leren

De buurtmoestuin is niet alleen een plek om te zaaien en te oogsten, maar vooral om elkaar te ontmoeten. ‘Kinderen uit de speeltuin hiernaast komen vaak even buurten, en hun ouders volgen dan nieuwsgierig. Zo hoor je dat iemands vader uit Afghanistan vroeger ook rabarber oogstte, dat daar nota bene in het wild in de bergen groeit. Of dat iemand uit Oekraïne daar ook groenten verbouwde. Je merkt dan dat je iets deelt, een raakvlak hebt. We hebben ook contact met de opvang voor Oekraïners in het Philipsgebouw hier in Hilversum en hebben een plan gemaakt om hen te betrekken. We wonen in een vrij cultureel-diverse wijk en kunnen over en weer veel van elkaar leren.’

Moestuin groeit ‘vanzelf’

De moestuin ontstond ruim tien jaar geleden dankzij Stichting Urban Farming 035, buurtbewoners en woningcorporatie de Alliantie. ‘De gemeente Hilversum heeft toen dit stukje grond vrijgehouden voor de moestuin. Sindsdien is het stap voor stap gegroeid, afhankelijk van wat bewoners leuk vonden om toe te voegen,’ vertelt Sanne. Langzamerhand kwamen er steeds meer planten en bomen bij. ‘Het groeit eigenlijk vanzelf. Iedereen brengt iets in, letterlijk en figuurlijk. Een perenboompje en een paar hazelaars verschenen ineens. En op een dag waren de bramenstruiken gesnoeid en de druivenstruiken opgebonden! Uiteindelijk kwamen we erachter wie ‘hierachter zaten’: een paar heel vriendelijke buren!’

Open voor iedereen

De buurtmoestuin is vrij toegankelijk. Dat betekent helaas dat er ook wel eens mensen langskomen met minder prettige intenties. ‘De kas was onlangs beklad met nare tekens. Een van onze tuinders heeft hier met stoepkrijt een vrolijke zon van gemaakt. Zulke incidenten komen wel vaker voor. Desondanks willen we de tuin laagdrempelig blijven houden voor iedereen. Dus geen hek of camera te bekennen hier! Wij laten ons zeker niet ontmoedigen door een ‘rotte appel’. Want voor de meeste mensen is dit een leuke plek om elkaar te ontmoeten en lekker bezig te zijn.’

Tuin groeit en bloeit al meer dan tien jaar

Tijdens NL Doet werd vorig jaar het tienjarig bestaan van de tuin gevierd. Sanne: ‘Van Versa Welzijn kregen we toen een kersenboom cadeau. Dit jaar zaten er voor het eerst een paar kersen aan – onze feestboom,’ lacht Sanne. Inmiddels zijn de verschillende buurttuinen in Hilversum samengebracht onder de koepel van de stichting Hilversum100, die duurzame initiatieven en initiatiefnemers verbindt.

Kinderen in actie

Kinderen tuinieren elke week met hulp van een moestuincoach van Omgevingseducatie. Dit werd geregeld door de mensen van buurthuis ZO-Samen van Versa Welzijn. ‘De kinderen leren dan ook hoe dingen groeien, van zaadje tot plant. Kinderwerker Kati komt dan ook altijd mee, vaak met vrijwilligers uit het buurthuis. Met elkaar gaan ze dan aan de slag. Met de landelijke Burendag zijn we altijd actief en via NL Doet kunnen buurtbewoners makkelijk aansluiten. De kinderen trekken de ouders mee. En zo ontstaat contact tussen mensen die elkaar anders misschien nooit hadden ontmoet.’

Van geschiedenis naar duurzaamheid

Hoewel Sanne onderzoek doet naar de historische betekenis van Erasmus en de manier waarop mensen zich verhouden tot de geschiedenis, heeft ze ook een zwak voor de geschiedenis van het moestuinieren. ‘Ik heb dit voorjaar onderzoek gedaan naar moestuinboeken uit de 17e tot 20e eeuw. Toen schreven mensen al handboeken over wanneer te zaaien en hoe te telen, natuurlijk allemaal zonder de chemicaliën die we nu kennen.’ Tijdens de Duurzame Dagen van Hilversum100 gaf ze een lezing over wat we van die oude kennis kunnen leren. ‘Duurzaam moestuinieren is eigenlijk teruggaan naar de basis: gezond verstand, geduld en samenwerken met de natuur.’

Leuker dan op mijn balkon

De moestuin heeft voor Sanne ook een persoonlijk tintje. ‘Mijn opa hield van Roma-tomaten. Hij kweekte ze zelf uit zaadjes van tomaten uit de supermarkt. Ik kreeg van hem altijd een paar potjes. Nu doe ik dat hier. Het is leuker dan op mijn balkon – je bent buiten, in contact met anderen. Het geeft energie.’ Ook praktische uitdagingen brengen de moestuiniers samen. ‘We hadden dit jaar last van droogte, dus we hopen samen met de gemeente een grondpomp te plaatsen. We gebruiken liever geen leidingwater. Alles wat we doen, proberen we duurzaam te doen.’

Het woord ‘moestuin’

Het gesprek komt op de term ‘moestuin’. Als historica weet ze hier meer van. ‘Vroeger betekende ‘warmoes’ allerlei soorten groente,’ legt Sanne uit. ‘De Warmoesstraat in Amsterdam was de plek waar warmoezeniers hun groente in de stad verkochten. Eigenlijk doen wij in onze buurtmoestuin hetzelfde, maar dan midden in de wijk: samen zorgen voor iets dat groeit. Bij ons vindt de opbrengst zelf zijn weg, zoals via de whatsappgroep met alle moestuiniers. Pas was er een oproep: ‘Wie helpt me van mijn boerenkool af?’

Verbinding

Het gaat Sanne niet echt om de oogst. ‘Het zijn bescheiden bakken, maar het zou heel leuk zijn een keer een gezamenlijke maaltijd te hebben met wat iedereen hier verbouwt. Het gaat om het samen dingen doen, het sociale ervan, het bezig zijn met de natuur. Het is niet alleen een plek voor planten, bloemen en insecten, maar ook voor verhalen. En voor verbondenheid.’