Maak alcohol bespreekbaar vóórdat het een probleem wordt

Versa Welzijn werkt mee aan de implementatie van de praktijkhandleiding ‘In gesprek over alcohol’ in Blaricum, Eemnes en Laren (BEL). Deze handleiding is een handige tool die zorgprofessionals in de eerste lijn en het sociaal domein handvatten geeft om op een constructieve manier het gesprek te voeren over alcoholgebruik en mensen goed te informeren of door te verwijzen.

Hoog drankgebruik Gooi

In de BEL gemeenten wordt meer gedronken dan in de rest van het Gooi en nog meer dan in de rest van Nederland. Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot gezondheidsschade en verhoogt de druk op de eerstelijnszorg. Vanuit de huisartsen in de BEL-combinatie kwam in 2024 de vraag bij de regionale huisartsenorganisatie RHOGO terecht om handvatten te ontwikkelen om met patiënten een gesprek over alcohol te voeren. “Het is toch nog steeds een beetje een taboe om dit te bespreken. En professionals vinden het soms lastig om alcoholgebruik aan te kaarten, mede omdat ze zelf mogelijk ook wel eens drinken”, vertelt Karim Maris, wijkmanager BEL RHOGO en lid van de werkgroep Alcoholpreventie.

Onderzoek

De werkgroep Alcoholpreventie is in het leven geroepen naar aanleiding van bovenstaande vraag uit de praktijk. Deelnemers zijn o.a. de GGD, Jellinek, fysiotherapie, diëtetiek, Vivium, het Leefstijlpunt, Versa Welzijn en de RHOGO. De werkgroep heeft toenadering gezocht tot het Samenwerkingsverband Vroegsignalering Alcoholproblematiek (SVA). Het SVA bleek namelijk al een praktijkhandleiding ‘In gesprek over alcohol’ te hebben ontwikkeld voor diverse beroepsdisciplines.

Eén van de partners in het SVA is de Tilburg University, die onderzoek doet naar de implementatie van de handleiding. Karim Maris vertelt dat de BEL-combinatie door Tilburg University samen met twee andere regio’s benaderd is als pilot om de implementatie van de handleiding te onderzoeken en bij te dragen aan de doorontwikkeling ervan. “Bijzonder is dat we er in de BEL voor hebben gekozen om de implementatie via ambassadeurs te laten lopen.”

Preventie & signalering

De gesprekshandleiding is bedoeld voor alle professionals in de eerste lijn en het sociaal domein en gericht op preventie. Volgens Dagmar Lips van Jellinek Preventie is het advies van de Gezondheidsraad om geen alcohol te drinken of in elk geval niet meer dan één standaardglas per dag. “Veel mensen drinken meer dan deze aanbevolen hoeveelheid alcohol en dat brengt risico’s met zich mee. Hoewel we gelukkig ook steeds meer horen dat mensen zich wel houden aan het advies.” Professionals hebben een belangrijke rol in het signaleren van problematisch of risicovol alcoholgebruik. Door naar alcoholgebruik te vragen, kan de patiënt of cliënt zich bewust worden van het eigen gebruik en hoe dit mogelijk gerelateerd is aan zijn of haar klachten. Dit biedt een eerste opening naar gedragsverandering.

Ambassadeurs

De rol van de ambassadeurs bestaat uit het informeren en enthousiasmeren van de eigen achterban, het toepassen van de praktijkhandleiding en input geven voor de evaluatie. De ambassadeurs komen uit de zorg én het sociaal domein. Karim: “Juist die versterking tussen het medische en sociale domein is belangrijk om de zorgvraag te verminderen.”

Serena Stad en Afke Nijhof zijn sociaal werkers wonen/welzijn/mantelzorg in de BEL-gemeenten en werken voor het Leefstijlpunt. Beiden zijn gecertificeerd welzijnscoach. Zij zijn namens Versa Welzijn ambassadeurs geworden van de handleiding ‘In gesprek over alcohol’. “Wij hebben onze collega’s in het BEL-team geïnformeerd over de handleiding, brengen deze onder de aandacht van onze netwerkpartners en passen de adviezen toe in onze gesprekken met inwoners”, vertelt Serena.

Bewustwording

Afke: “Dankzij ons ambassadeurschap hebben wij alcoholgebruik echt op ons netvlies staan.” De handleiding geeft een overzicht van fysieke, gedrags- en psychische signalen die mogelijk kunnen samenhangen met alcoholgebruik. En er staan adviezen in hoe je een gesprek kunt starten en volgen. Afke en Serena wijzen mensen op (online) ondersteuningsmogelijkheden voor (zelf)hulp, delen voorlichtingsmateriaal uit en verwijzen waar nodig.

“De handleiding helpt ons om vragen over alcohol te durven stellen en geeft inzicht aan de cliënt”, aldus Afke. Niet iedereen ziet immers het verband tussen zijn of haar klachten of problemen en alcoholgebruik. Slechter slapen, vaak vallen of somberheid kunnen bijvoorbeeld het gevolg zijn van alcoholgebruik. Belangrijk is vooral een neutrale insteek bij een gesprek. “Je moet het gesprek zo open mogelijk ingaan”

Voorbeelden

Gevraagd naar voorbeelden zegt Serena: “Naar aanleiding van een bericht van mij op social media vertelde een inwoner aan mij dat zij zich dankzij mijn bericht bewust was van het feit dat zij indirect het alcoholgebruik van een buurvrouw faciliteerde. Zij nam wekelijks op verzoek een fles sterke drank voor haar buurvrouw mee bij de boodschappen die zij altijd voor haar doet. We zijn toen in gesprek gegaan om te kijken hoe zij daarmee om kon gaan.” Afke vertelt over een cliënt met wie zij in contact kwam omdat hij veel geld verloor met gokken. Hij gaf aan dat hij soms ook veel dronk. “Ik heb hem gewezen op het risico dat de ene verslaving de andere verslaving in de hand kan werken en hem geadviseerd om in gesprek te gaan met de Jellinek om dit te voorkomen. Dat heeft hij gedaan en was daar uiteindelijk erg blij mee.”

Spin-off

De implementatie van de handreiking gaat inmiddels de grenzen van de BEL-gemeenten over. “Het breidt zich als een olievlek uit over de regio”, stelt Karim tevreden vast. Ook Afke en Serena constateren dat steeds meer organisaties ermee aan de slag willen. Afke enthousiast: “Zo ben ik recent benaderd door een tandarts die zich breder met gezondheid bezighoudt en samenwerking met ons zoekt.”
De pilot loopt officieel een jaar. De geleerde lessen uit de drie pilotregio’s worden door de Tilburg University in kaart gebracht en zullen bepalend zijn voor het vervolgtraject. De bedoeling is om de handleiding uiteindelijk voor heel Nederland beschikbaar te maken.

Meer informatie

De handleiding is te vinden op de website van het SVA: herkenalcoholproblematiek.nl. Zie voor meer informatie ook: allesoverdrinken.nl.